‘Maak een dag in de week helemaal geen afspraken, en kijk wat er gebeurt. Durf je te vervelen. Durf te luieren. Het is zoals de Romeinse stoïcijnse denker en staatsman Cato ooit schreef: “Nooit is de mens actiever dan wanneer hij niets doet.” Want pas vanuit die rust en ervaring van een innerlijke tijd kan de menselijke geest tot nieuwe inzichten komen.’
Joke kon zich in haar kinderjaren grenzeloos vervelen. ‘Talloze middagen heb ik hangend op mijn bed een beetje naar buiten zitten staren, naar een verregend nieuwbouwpleintje.’ Geen verspilde tijd zegt ze achteraf: juist die ervaring stelt je in staat je ‘binnenwereld te verkennen’.
Tijd is zo complex en ongrijpbaar, niemand ooit echt kunnen beschrijven wat tijd eigenlijk is. Tijd onttrekt zich voor een belangrijk gedeelte aan onze beschouwingen. Dankzij de klok kunnen we de tijd precies benoemen: het is nu halfvijf.
Maar de kloktijd is een abstractie, een afspraak. Onze ervaring van de tijd is vaak anders dan de wijzers van de klok: minder regelmatig of lineair. De tijd kan rennen, vliegen, stilstaan; je kunt de tijd verliezen. Deze opvatting van tijd geeft, met andere woorden, ruimte aan hoe we tijd ervaren. Je kunt bijvoorbeeld in een ervaring komen die je tijdloos kunt noemen. Dat vind ik fascinerend. Hoopgevend ook; het betekent dat de ervaring van de mens meer is dan we kunnen meten en benoemen.
De wereld is helemaal volgens de klok gestructureerd. Maar ik wil die andere tijd (zeg maar de innerlijke tijd) weer in het vizier krijgen, er de verschillende aspecten van tonen, zodat we in ieder geval weer iets van een evenwicht tussen beide kunnen hervinden. Dat is noodzakelijk, omdat onze vrijheid en onze creativiteit juist in die innerlijke tijd schuilen.
Zelfs onze vrije tijd plannen we vaak tot in detail vol. Waarom? Probeer eens niets te doen. Ik denk dat de mens daar veel meer bij gebaat zou zijn.
